CECHY MAKROSKOPOWE
|
Owocniki bulwiaste, o regularnych owalnych lub kulistych kształtach, rzadziej nieregularne, guzowate. Często zrośnięte ze sobą. Niewielkie, na ogół 0,5–1,0 cm, bardzo rzadko większe niż 2 cm. Za młodu czysto białe, później biało-szare, kremowe, żółtawe, czasem brudnobrązowe. Powierzchnia owocnika, skórzasta, sucha, matowa nawet w trakcie wilgotnej pogody. Gleba na przekroju za młodu szklista, hialinowa, potem szaro-ochrowa do czekoladowo-brązowej u okazów w pełni dojrzałych – poprzecinana nieregularnymi białymi żyłkami, najczęściej o promienistym przebiegu od środka owocnika ku ściankom perydium. Miąższ owocnika twardy, zwarty o przyjemnym smaku z delikatną nutą goryczy i korzennym zapachu.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki w workach
|
Perydium na ogół bardzo grube 250-500 μm. Niejednorodne i bardzo zmienne nawet w owocnikach zebranych na tym samym stanowisku. Dwuwarstwowe, generalnie zbudowane z cienkiej, 30-60 μm, pseudoparenchymatycznej warstwy suprapellis, utworzonej przez izodiametryczne, grubościenne komórki 5-15 μm oraz prozenchymatycznej warstwy subpellis utworzonej przez grubościenne, hialinowe, septowane strzępki 4-8 μm. Subpellis zawsze o wiele grubsze, 100-400 μm. Umiejscowienie warstw względem powierzchni owocnika bywa zmienne - czasem warstwa pseudoparenchymatyczna występuje głębiej w strukturach perydium, a czasem nie występuje wcale. Na powierzchni perydium można zaobserwować charakterystyczne dermatocystydy - hialinowe, septowane o średniej wielkości 10-50 μm i cylindrycznych lub maczugowatych kształtach. Dermatocystydy nigdy nie występują licznie ale stanowią ważną cechę diagnostyczną gatunku. Worki owalne, rzadziej kuliste siedzące – rzadko na krótkich trzonkach. Wielkość worków 60-110 x 40-90 μm. Worki 1-4 zarodnikowe. Zarodniki bardzo zróżnicowane zarówno pod względem kształtu i wielkości jak i urzeźbienia. Najczęściej elipsoidalne ale również niemal kuliste lub wąsko owalne, wydłużone - o średniej wielkości 20-45 x 18-33 μm. Zarodniki pokryte siateczką 4-6-kątnych alweoli o generalnie dużych rozmiarach. W większości zarodników na dłuższej osi występują 2-4 alweole. Kąty siateczki wyciągnięte w kolce o długości 1-3 μm.
 |
 |
 |
Przykłady perydium T.dryophilum z nietypowym układem warstw |
|
SIEDLISKO
|
Tuber dryophilum preferuje żyzne gleby zasobne w węglan wapnia. W warunkach polskich najczęstszym partnerem mikoryzowym jest Fagus sylvatica, Carpinus betulus, oraz Corylus avellana. Owocniki wyrastają płytko pod powierzchnią gleby, czasem wręcz w liściastej ściółce – nigdy głęboko. T. dryophilum może owocnikować dwa lub trzy razy w ciągu sezonu wegetacyjnego, bowiem trafiano na owocniki zarówno dojrzałe jak i całkiem młode o każdej porze roku. Prawie zawsze w towarzystwie T. dryophilum znajdowano inne podziemne Ascomycota oraz wiele gatunków Hymenogaster. Owocniki w licznych grupach wyrastają od wczesnej wiosny do późnej jesieni, a w trakcie bezmroźnych zim - cały rok.
Historyczne stanowiska z obszaru Polski pochodzą z gleb innych niż rędziny, ubogich w węglan wapnia. Być może więc wymagania siedliskowe gatunku są nieco mniej restrykcyjne, niemniej autorowi nie udało się trafić na ten gatunek poza obszarami wapiennymi.
|
WYSTĘPOWANIE
|
W Polsce na obszarach wapiennych – zarówno wyżynnych jak i górskich - gatunek pospolity, znaleziony na kilkudziesięciu stanowiskach. W krajach Europy północnej znajdowany relatywnie często, na południu Europy znacznie rzadszy. Typowy gatunek Tuber preferujący środkowoeuropejski klimat kontynentalny. Poniżej przykładowe stanowiska z obszaru Polski.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF27, Złożeniec k. Smolenia, Lipiec 2007
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska DF 66, Babice k. Chrzanowa , Listopad 2007
Niecka Nidziańska – EF 04,Podłęże k. Pińczowa, Czerwiec 2008
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DE 96, Ludwinów k. Złotego Potoku, Lipiec 2008
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Październik 2009
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF46, Czyżówka k. Bukowna, Czerwiec 2010
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF58, Będkowice k. Krakowa, Październik 2011
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF66, Bolęcin k. Chrzanowa, Lipiec 2012
Wyżyna Kielecka – EE 83, Chęciny k. Kielc, Lipiec 2014
Gorce – EG22, Ochotnica Górna k. Nowego Targu, Październik 2019
|
UWAGI
|
Tuber dryophilum jest gatunkiem trudnym do prawidłowego oznaczenia. Budową makroskopową przypomina T. maculatum oraz T. borchii. Zróżnicowane kształty zarodników i niejednorodna budowa perydium są powodem wielu pomyłek w trakcie oznaczania tego gatunku. Wskazana jest kilkukrotna analiza mikroskopowa zarówno perydium jak i hymenium, pobranych z różnych fragmentów tego samego owocnika. Tylko wtedy możliwe jest określenie wiodących cech budowy mikromorfologicznej.
Polska nazwa gatunku to trufla dębowa.
 |
 |
 |
Zróżnicowanie kształtu zarodników T.dryophilum |
Dermatocystydy |
|
